راهنمای کامل و ساده برای واردکنندگان و صادرکنندگان

اگر حتی یک بار وارد دنیای واردات و صادرات شده باشید، احتمال زیاد با اصطلاح FOB برخورد کرده‌اید. شاید توی پیش‌فاکتور یا قرارداد دیدید نوشته: Delivery term: FOB Shanghai. اینجا خیلی‌ها گیج می‌شوند: FOB چیست؟ و چه کسی هزینه حمل را می‌دهد؟ مسئولیت با فروشنده است یا خریدار؟
این مقاله برای همین نوشته شده؛ به زبان ساده و قابل فهم برای همه—از واردکننده تازه‌کار تا کسی که سال‌هاست در تجارت بین‌المللی فعالیت دارد.

FOB چیست؟

کلمه FOB مخفف Free On Board است. یعنی «تحویل روی عرشه کشتی».
در این شرایط، فروشنده موظف است کالا را تا بندر مبدأ بیاورد، هزینه‌های داخلی و بارگیری روی کشتی را پرداخت کند و بعد از آن، مسئولیت و ریسک کاملاً منتقل می‌شود به خریدار.

به زبان خیلی ساده:

• فروشنده کالا را می‌رساند تا روی کشتی در بندر مبدأ.
• از لحظه‌ای که کالا روی کشتی قرار گرفت، همه‌چیز به عهده خریدار است؛ از کرایه حمل بین‌المللی گرفته تا بیمه و ترخیص در مقصد.

FOB در اینکوترمز چه جایگاهی دارد؟

FOB یکی از اصطلاحات شناخته‌شده در مجموعه قوانین اینکوترمز (Incoterms) است. اینکوترمز قواعدی هستند که اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) برای شفاف‌سازی وظایف خریدار و فروشنده در تجارت بین‌المللی تدوین کرده است.

نکته مهم:

• FOB مخصوص حمل دریایی و بارگیری روی کشتی است.
• برای حمل هوایی یا زمینی نباید از FOB استفاده شود.

مزایای FOB برای خریدار

1. کنترل بیشتر بر حمل بین‌المللی: خریدار می‌تواند خودش خط کشتیرانی، فورواردر یا مسیر حمل را انتخاب کند.
2. هزینه کمتر در برخی شرایط: گاهی نرخ‌هایی که خریدار از نمایندگان داخلی یا شرکت‌های حمل می‌گیرد، به‌صرفه‌تر از فروشنده است.
3. اطمینان از شفافیت: چون کرایه حمل و بیمه مستقیماً توسط خریدار پرداخت می‌شود، جای ابهام و اضافه‌کاری کمتر است.

معایب FOB برای خریدار

1. مسئولیت بیشتر: از لحظه‌ای که کالا روی کشتی قرار گرفت، هر اتفاقی بیفتد (مثل خسارت یا تأخیر) مسئولیت با خریدار است.
2. نیاز به دانش حمل‌ونقل: خریدار باید آشنایی نسبی با خطوط کشتیرانی و انتخاب فورواردر داشته باشد.
3. پرداخت مستقیم کرایه حمل بین‌المللی: که ممکن است برای تازه‌کارها کمی پیچیده باشد.

مزایا و معایب FOB برای فروشنده

برای فروشنده هم این شرط جذاب است، چون وظیفه‌اش تا بندر مبدأ و بارگیری روی کشتی است. اما دیگر نیازی به مذاکره با خطوط کشتیرانی مقصد ندارد.

• مزیت: مسئولیت کمتر در حمل بین‌المللی.
• عیب: گاهی خریدار ترجیح می‌دهد با فروشنده‌ای کار کند که حمل را تا مقصد انجام دهد (مثل CIF).

تفاوت FOB با CIF و EXW

• CIF (Cost, Insurance and Freight): فروشنده علاوه بر تحویل کالا در بندر مبدأ، هزینه حمل و بیمه تا بندر مقصد را هم می‌دهد.
• EXW (Ex Works): دقیقاً برعکس؛ در این شرایط حتی حمل تا بندر مبدأ هم به عهده خریدار است و فروشنده فقط کالا را دم درب کارخانه تحویل می‌دهد.
• FOB: یک حالت میانه است. فروشنده کالا را تا کشتی در بندر مبدأ می‌آورد و خریدار ادامه مسیر را مدیریت می‌کند.

چالش‌ها و نکات مهم در FOB

1. انتخاب بندر مبدأ مناسب: باید مطمئن باشید بندری انتخاب می‌کنید که خطوط کشتیرانی مستقیم یا با قیمت مناسب دارد.
2. بیمه بار: چون مسئولیت بعد از بارگیری روی کشتی با خریدار است، توصیه می‌شود همیشه بیمه حمل بین‌المللی تهیه کنید.
3. مدارک حمل: دقت کنید اسناد مثل B/L (بارنامه دریایی) درست صادر شود.

خدمات پارس سریر کالا در حوزه حمل با شرایط FOB

شرکت پارس سریر کالا با تجربه گسترده در حمل‌ونقل بین‌المللی، دقیقاً جایی وارد عمل می‌شود که FOB نیاز به مدیریت دارد. این شرکت:

• حمل دریایی کالا از چین، امارات و دیگر کشورها را پوشش می‌دهد.
• مشاوره در انتخاب بندر و خط کشتیرانی مناسب ارائه می‌دهد.
• در کنار حمل دریایی، حمل هوایی و خدمات لجستیکی مکمل هم انجام می‌دهد.

به زبان ساده، اگر قرارداد شما FOB است و نمی‌دانید از اینجا به بعد چه باید کنید، پارس سریر کالا می‌تواند صفر تا صد کار را به شکل حرفه‌ای برایتان جلو ببرد.

جمع‌بندی

FOB یکی از پرکاربردترین اصطلاحات اینکوترمز است که مخصوص حمل دریایی است. فروشنده کالا را روی کشتی تحویل می‌دهد و بعد از آن همه‌چیز بر عهده خریدار است.
این شرط هم مزیت دارد، هم ریسک. اگر واردکننده باتجربه باشید، کنترل بیشتری به شما می‌دهد؛ اما اگر تازه‌کار هستید، بهتر است با یک شرکت حمل‌ونقل معتبر مثل پارس سریر کالا همکاری کنید تا ریسک‌ها به حداقل برسد.

سوالات متداول